तुळजापूर (प्रतिनिधी)- दिवाळी म्हणजे प्रकाशाचा, आनंदाचा आणि सर्जनशीलतेचा सण. या उत्सवी वातावरणात जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा, तामलवाडी येथे एक आगळावेगळा उपक्रम राबवण्यात आला. इयत्ता चौथीच्या विद्यार्थ्यांनी तोरणा किल्ल्याची सुंदर प्रतिकृती तयार करून इतिहास आणि सर्जनशीलतेचा संगम साधत “शिकत शिकत निर्माण करण्याचा” एक अनोखा अनुभव घेतला.
या उपक्रमाची कल्पना वर्गशिक्षक श्री. विठ्ठल नरवडे यांनी विद्यार्थ्यांसमोर मांडली. इतिहासातील छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमांचा आणि किल्ल्यांच्या मोहिमांचा अभ्यास करताना विद्यार्थ्यांच्या मनात “किल्ला म्हणजे काय?” “तो कसा बांधला जातो?” “त्यावर कोण राहत होते?” असे अनेक प्रश्न निर्माण झाले. या कुतूहलातूनच या सर्जनशील उपक्रमाची बीजे रुजली.
नरवडे सरांनी विद्यार्थ्यांना विविध चित्रे व व्हिडिओ दाखवून किल्ल्यांचे महत्त्व समजावून सांगितले. त्यानंतर विद्यार्थ्यांनी दिवाळीच्या निमित्ताने स्वतःच किल्ला बनवण्याची पुढाकार घेतला. लाल माती, विटा, दगड, ग्रीन मॅट, पानवटे आणि विविध हस्तकलेच्या घटकांचा वापर करून त्यांनी ‘तोरणा किल्ल्याची' आकर्षक प्रतिकृती उभी केली. शिवछत्रपतींचा पुतळा, बुरुज, दरवाजे, टेहळणी मनोरे, बाजारपेठ, विहिरी आणि सैनिकांचे वास्तव्य या सगळ्या तपशीलांसह किल्ल्याची जिवंत अनुभूती त्यांनी साकारली. किल्ला तयार करताना विद्यार्थ्यांमध्ये संघभावना, सहकार्य, नियोजन आणि सर्जनशीलता यांचे उत्कृष्ट दर्शन घडले. त्यांनी अनुभवातून समजले की किल्ला हे केवळ वास्तू नसून स्वराज्यरक्षणातील एक रणनीतिक बुरूज आहे. या उपक्रमातून विद्यार्थ्यांना इतिहासातील किल्ल्यांची रचना, त्यांची लष्करी आणि सांस्कृतिक आवश्यकता, तसेच समाजजीवनातील त्यांचे स्थान यांची सखोल समज प्राप्त झाली. “शिकताना प्रत्यक्ष काहीतरी तयार करण्याचा” आनंद त्यांच्या चेहऱ्यावर झळकत होता.
शाळेतील इतर विद्यार्थ्यांनीही या प्रतिकृतीची पाहणी करून इतिहासाचा प्रत्यक्ष अनुभव घेतला. सर्व शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांच्या कल्पकतेचे कौतुक केले. या उपक्रमावेळी शाळेचे मुख्याध्यापक श्री. सोमदेव गोरे, तसेच शिक्षक श्री. विठ्ठल नरवडे, श्री. राजाराम वाघमारे, श्री. राजकुमार घोडके, श्रीमती ज्ञानेश्वरी शिंदे, सौ. स्मिता पाटोळे, सौ. जयश्री राऊत, श्री. नवल धाकपाडे व सौ. अनुराधा पाटील उपस्थित होते.
हा उपक्रम विद्यार्थ्यांसाठी केवळ हस्तकला नव्हता, तर इतिहास, संस्कृती आणि सहकार्य यांचा जिवंत धडा ठरला. ‘तोरणा किल्ला' ही प्रतिकृती विद्यार्थ्यांच्या कल्पकतेचा आणि परिश्रमाचा उत्कृष्ट नमुना ठरली आहे. अशा उपक्रमांमुळे विद्यार्थ्यांची शिक्षणातील गोडी वाढते आणि पुस्तकातील धडे अधिक जिवंत अनुभवात परिवर्तित होतात.
श्रीमती ज्ञानेश्वरी शिंदे, शिक्षिका, तामलवाडी