तुळजापूर (प्रतिनिधी)- श्रीतुळजाभवानी कला क्रिडा सांस्कृतिक महोत्सव तुळजापूरमध्ये पूर्वी शारदीय व शाकंभरी नवरात्रोत्सवाच्या काळात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जात असे. शारदीयनवराञ काळात श्रीतुळजाभवानी महोत्सव 1975 मध्ये हा आरंभ झाला होता तो 1995 पर्यत अखंड सुरु होता. माञ शारदीय नवराञ उत्सव काळात प्रचंड गर्दी झाल्याने 1095 पासुन ते 2010पर्यत तो पौष महिन्यातील शांकभरी नवराञोत्सव तो घेतला गेला. या उत्सवात जाणताराजा नवतारका श्रीधर फडके सचिन पिळगावकर नाईट सारखे दर्जदार कार्यक्रम झाले होते. शांकभरी नवराञोत्सवात श्रीतुळजाभवानी महोत्सव 2010पर्यत चालला नंतर दोन वर्ष दुष्काळ मुळे बंद ठेवला 2013 नंतर माञ तो घेतला गेला नाही. त्यामुळे गेल्या दशकभरात हा महोत्सव खंडित झाला आहे. या महोत्सवात राज्यातील नामवंत कलाकार, कुस्तीपटू, आणि विविध क्षेत्रातील महिलांना “तुळजाई स्त्री शक्ती पुरस्कार“ दिला जात होता.
महोत्सवाच्या बंदीमुळे स्थानिक कलाकार, देवीभक्त आणि सांस्कृतिक क्षेत्रातील लोकांत नाराजी आहे. हा महोत्सव पुन्हा सुरू करावा, कलाकारांना देवीदारी सेवा करण्याची संधी मिळावी, अशी मागणी सातत्याने होत आहे. सध्या शासकीय आणि मंदिर संस्थान स्तरावरून या महोत्सवासाठी कोणताही ठोस प्रतिसाद मिळत नसल्यामुळे हा एकेकाळचा प्रतिष्ठेचा महोत्सव विस्मरणात जात आहे.
सध्या तुळजापूरमध्ये शारदीय आणि शाकंभरी नवरात्र उत्सव नियमितपणे धार्मिक पद्धतीने साजरे होतात, परंतु कला, क्रिडा आणि सांस्कृतिक महोत्सव मात्र बंद आहे. त्यामुळे तुळजाभवानी भक्त आणि कलाकारांतून हा महोत्सव पुन्हा सुरू करण्याची जोरदार मागणी होत आहे. श्रीतुळजाभवानी कला क्रिडा सांस्कृतिक महोत्सवाचे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व हे तुळजापूरच्या सांस्कृतिक, धार्मिक आणि सामाजिक जीवनाशी घट्टपणे जोडलेले आहे.
या महोत्सवाला ऐतिहासिक महत्त्व आहे
या महोत्सवाची सुरुवात शारदीय व शाकंभरी नवरात्रोत्सवाच्या काळात झाली. तुळजापूर हे ऐतिहासिक तीर्थक्षेत्र असून, येथे शेकडो वर्षांची धार्मिक परंपरा आहे. या महोत्सवाने या परंपरेला कलात्मक आणि क्रीडात्मक आयाम दिला. राज्यातील आणि देशातील नामवंत कलाकार, कुस्तीपटू, विविध क्षेत्रातील महिलांना सन्मानित करण्याची परंपरा या महोत्सवाने निर्माण केली. त्यामुळे स्थानिक आणि बाहेरील लोकांना एकत्र येऊन आपला सांस्कृतिक वारसा जपण्याची संधी मिळाली.
कुलस्वामिनी दारी स्ञीशक्ती सन्मान रखडला !
स्ञीशक्ती श्रीतुळजाभवानी मातेच्या नावाने राज्यात सर्वोकृष्ट काम करणाऱ्या महिलांना तुळजाई स्ञी शक्ती पुरस्कार देवुन गौरविण्यात येत होते यात श्रीफळ मानपञ देविला नेसवलेले महावस्ञ देवुन गौरविण्यात येत होत यात साधनाताई आमटे सावरपाडा ऐक्सप्रेस कविता राऊन राष्ट्रीय नेमबाज पटू तेजेस्विनी सावंत यांना गौरविण्यात आले होता नंतर सुप्रसिद्ध जेष्ट अभिनेञी सुलोचना यांना देण्याचे नियोजन होत माञ तो महोत्सव न झाल्याने महाराष्ट्रातील स्ञीशक्तीचा कुलस्वामिनी दारी होणारा सन्मान रखडला यामुळे महिला वर्गात नाराजी व्यक्त होत आहे.
सांस्कृतिक महत्त्व:
हा महोत्सव म्हणजे केवळ धार्मिक उत्सव नव्हता, तर तो कला, क्रीडा आणि सांस्कृतिक विविधतेचा उत्सव होता. स्थानिक कलाकारांना, क्रीडापटूंना, महिलांना आपली कला, प्रतिभा आणि योगदान देवीच्या चरणी अर्पण करण्याची संधी मिळायची. . या निमित्ताने परंपरा, लोककला, संगीत, नृत्य, कुस्ती यांचा संगम घडत असे, आणि नव्या पिढीला आपला वारसा समजून घेता यायचा.
अशा महोत्सवांमुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते, पर्यटन वाढते, आणि गावाच्या ओळखीला राज्यस्तरीय आणि राष्ट्रीय पातळीवर प्रतिष्ठा मिळते. महिलांचा सन्मान, विविध क्षेत्रातील उत्कृष्टतेला दाद, आणि समाजातील सर्व घटकांना एकत्र आणणारे हे व्यासपीठ ठरले होते
म्हणून, श्रीतुळजाभवानी कला क्रिडा सांस्कृतिक महोत्सव हा तुळजापूरच्या सांस्कृतिक वारशाचा एक अनमोल भाग आहे, जो केवळ परंपरा जपत नाही, तर नव्या पिढीला त्या वारशाशी जोडतो आणि समाजात ऐक्य, अभिमान व प्रेरणा निर्माण करतो.श्रीतुळजाभवानी कला क्रिडा सांस्कृतिक महोत्सवाचा ऐतिहासिक वारसा आणि सांस्कृतिक परंपरा तुळजापूरच्या धार्मिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक ओळखीचे प्रतीक आहेत.
ऐतिहासिक वारसा:
हा महोत्सव तुळजाभवानी मातेच्या मंदिराशी जोडलेला असून, शेकडो वर्षांची भक्तीपरंपरा, देवीची सेवा आणि धार्मिक एकत्रिकरण याचे प्रतीक आहे. अशा उत्सवांमुळे स्थानिक समाजाच्या इतिहासात सांस्कृतिक आणि धार्मिक घटकांची जपणूक होते. वारसा म्हणजे केवळ भूतकाळातील स्मृती नाही, तर समाजाच्या अस्मितेचे, एकतेचे आणि प्रेरणेचे मूळ आहे.
सांस्कृतिक परंपरा:
या महोत्सवात विविध कला, क्रीडा, लोककला, संगीत, नृत्य, कुस्ती अशा सांस्कृतिक घटकांचा संगम घडतो. हे केवळ मनोरंजन किंवा स्पर्धा नसून, देवीदारी सेवा, स्त्री शक्तीचा सन्मान, आणि समाजातील सर्व घटकांना एकत्र आणणारे व्यासपीठ आहे. अशा परंपरांमुळे सामाजिक सलोखा, एकात्मता, आणि सांस्कृतिक अभिमान वाढतो. महाराष्ट्रातील विविध सण, उत्सव, जत्रा, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम हे समाजाच्या ओळखीचे, वारशाचे आणि परंपरेचे जिवंत उदाहरण आहेत.
वारसा आणि परंपरेचे अर्थ:
वारसा म्हणजे आपल्या पूर्वजांकडून मिळालेली ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, नैसर्गिक संपत्ती; तर परंपरा म्हणजे पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली मूल्ये, रीतिरिवाज, आणि सामाजिक व्यवहार. अशा महोत्सवांमुळे नव्या पिढीला आपला सांस्कृतिक वारसा समजतो, त्याचे जतन आणि संवर्धन करण्याची प्रेरणा मिळते, आणि समाजाची अस्मिता बळकट होते.
म्हणून, श्रीतुळजाभवानी कला क्रिडा सांस्कृतिक महोत्सव हा तुळजापूरच्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वारशाचा जिवंत दुवा आहे, जो परंपरा, अस्मिता आणि एकात्मतेचे दर्शन घडवतो.पुर्वी हा महोत्सव पर्यटन महोत्सव म्हणून प्रसिध्द होता तरी आता पालकमंञी प्रताप सरनाईक व आ राणाजगजितसिंहपाटील यांनी यात लक्ष घालुन या महोत्सवाची खंडीत परंपरा पुनश्च सुरु करण्यासाठी प्रयत्न करावेत अशी मागणी कला क्रिडा देवीभक्त व शहरवासियांन मधुन केली जात आहे.